Oleg Kulik werkt sinds een aantal jaren rond het concept ‘zoofrenie’ en probeert op die manier de grenzen tussen natuur en cultuur, mens en dier te onderzoeken.
In zijn vaak controversiële performances, zoals de actie die hij opzette in Brussel als protest tegen de massale afslachting van Britse runderen, verschijnt hij als een dier of als een moeilijk definieerbaar wezen. In het SMAK zal de Russische kunstenaar twee werken presenteren die gelieerd zijn aan het werk ‘Deep into Russia’, en die sculptuur en video combineren.
Rusland is op het vlak van de kunsten jarenlang amper zichtbaar geweest. Decennia van politieke onderdrukking hebben de artistieke ontwikkelingen in Rusland genekt. In de Sovjet-Unie was kunst bovenal ‘Sovjetkunst’, bedoeld als propaganda. Kunstenaars met een andere visie werden niet getolereerd en zagen zich genoodzaakt ‘ondergronds’ te werken. De mogelijkheid om hun kunst te exporteren was zo goed als onbestaande. Pas ten tijde van de Perestrojka kwamen ze aan de oppervlakte. De poort naar de Russische en Oosteuropese kunstscene leek daarmee te zijn opengezet, maar dit maal stootten de kunstenaars op de onvertrouwdheid van het Westen met de voedingsbodem van hun cultuur. In het SMAK is Oosteuropese en Russische hedendaagse kunst al langer een begrip. De aankoop van ‘Het toilet’ (1992) van Ilya Kabakov - dat een centrale rol vervulde in Documenta IX - zorgde destijds voor de nodige commotie. Kabakov maakt levensgrote stillevens die een reflectie bieden over de huidige stand van zaken in zijn land.
Oleg Kulik hoort tot de nieuwere generatie Russische kunstenaars. ‘Deep into Russia’ - een werk van zijn hand - werd al getoond in de Vereniging en maakte deel uit van de presentatie van de collectie in Watou. Bij de opening van de tentoonsteling ‘de Rode Poort’, evenals bij de opening van het museum, bracht Oleg Kulik de performance ‘Armadillo for your show’. Het werk van Kulik is op zijn zachtst gezegd controversieel en onconventioneel. Hij hekelt de bestaande maatschappij die - in zijn optiek - zowel op ethisch als op esthetisch vlak faalt. Centraal staat het concept ‘zoöfrenie’, of nog, de relatie tussen mens en dier, tussen cultuur en natuur. Een antropocentrische samenleving, die geen begrip kan opbrengen voor andere biologische soorten dan de mens, is de naam democratie niet waard, aldus Kulik. Daartegenover propageert hij de harmonie die intersoortelijke relaties met zich meebrengen. De ‘familie van de toekomst’ sluit geen huwelijken tussen verschillende biologische soorten uit, wel integendeel. Of, met Kuliks eigen woorden: ‘Altijd samen zijn, oneindig veel vertrouwen hebben in elkaar, de ervaring van een liefde die zo sterk is dat geen mens erbij kan - dat is het morele centrum van mijn nieuwe familie.’ Prototypisch daarvoor is zijn eigen relatie met zijn hond Buck. Kulik is ervan overtuigd dat een wereld waar de verschillende biologische soorten op gelijke voet met elkaar staan een nieuwe Renaissance inluidt, een esthetische ‘boom’ die tot op de dag van vandaag nauwelijks kan voorgesteld worden. Als de mens de manager is van die toekomstige wereld - de mens als gen-ingenieur - en de dieren de scheppers zijn, dan is de kunstenaar de vormgever ervan. In ‘Deep into Russia’ ziet de toeschouwer zich gedwongen om met zijn hoofd het achterwerk van (de sculptuur van) een koe binnen te dringen, wil hij de performances kunnen zien, waarin Kulik zelf in de huid kruipt van een dier, vaak van een hond. De situatie van het door de mens aangevallen dier vertoont volgens Kulik gelijkenissen met de situatie van de Russische kunstenaar: hij is uit op een dialoog met het Westen maar wordt niet als gesprekspartner aanvaard. Als kunstenaar heeft hij in deze omstandigheden twee opties: bijten of hielen likken. In het bijten vindt Kulik de meeste authenticiteit en daar kiest hij dan ook voor. In een aantal performances bijt Kulik verbouwereerde voorbijgangers in de hielen, raast en brult en laat zich uiteindelijk slaafs afvoeren in een politiebusje dat voorzien is op onaangepast hondengedrag. Op de tentoonstelling in het SMAK worden twee dergelijke koeien gepresenteerd. ‘Deep into Russia’ werd in 1997 al aangekocht. Onlangs verwierf het museum de ‘Blue Cow’ (1998). Beide zullen in het museum te zien zijn in de ruimte waar tot voor kort ‘Het toilet’ van Kabakov stond. In een andere zaal zullen performances van Oleg Kulik geprojecteerd worden.
