Bram Bogart



geboortejaar en -plaats: 1921, Delft, Nederland sterfdatum: 2012

Bram Bogart bekleedt een eigenzinnige positie in de Europese schilderkunst na WOII, hoewel hij onmiskenbaar ook een kind van die tijd was. Zijn kunstenaarschap ontwikkelde zich in de periode waarin het modernisme zich in alle geledingen van de artistieke wereld had gevestigd en nieuwe kunststromingen elkaar in hoog tempo opvolgden. Bogarts enorme schilderijen waarop verf dikwijls vuistdik werd uitgesmeerd, brachten toenmalige critici vaak onder bij de materiekunst, waartoe o.a. Antoni Tapiès, Jean Dubuffet, Jean Fautrier en Alberto Burri behoorden. Al heeft Bogart zich altijd verzet tegen zo’n beperkte categorisering. Hij voelde zich “voornamelijk en bovenal een schilder, en de schilderkunst – en de schilderkunst alleen – was zijn métier.” Ook met CoBrA, waarmee zijn vroege abstract-expressionistische werk werd geassocieerd, had Bogarts werk naar eigen zeggen weinig te maken: CoBrA had “geen zicht op de vormopbouw en de schriftuur van schilderijen.”

Bogart was opgeleid als huisschilder. Artistiek was hij autodidact. Op jonge leeftijd leerde hij zichzelf tekenen via een schriftelijke cursus tekenkunst. Al in zijn vroege stillevens en landschappen van rond 1940, ontwikkelde Bogart een stijl waarbij rijkelijk gebruik van verf zijn degelijk opgebouwde vormen en composities mee ondersteunde. Deze bewust opgezochte spanning tussen compositie, ordening, verfmaterie en schildergebaar bleef in Bogarts hele oeuvre doorschemeren. De kunstenaar verhuisde veel, zoals in 1946 naar Parijs, waar hij teken- en schilderlessen volgde aan de Académie Grand Chaumière en er op vernissages op korte tijd de kunstscène leerde kennen.

In 1947 verhuisde hij naar Zuid-Frankrijk, waar zijn werk sterk van stijl veranderde. In de archetypische, grafische en geometrische vormentaal van een grote collectie etnografische artefacten, zag Bogart een synthese tussen vrije expressie en nauwkeurige beheersing. Dit inzicht maakte zijn kunst drastisch abstracter: in dikke verflagen verschenen geometrische tekens zoals driehoeken, ruiten en vierkanten. Het teken zou nooit meer uit Bogarts oeuvre verdwijnen. In 1988, beweerde hij hierover: “Alles in de natuur kan worden teruggebracht tot het teken, de rechthoek, het vierkant, het kruis en de cirkel. Het zijn ook steeds weer deze vormen die een rol hebben gespeeld in de ontwikkeling van mijn werk.”

Begin jaren ’50 ging Bogart opnieuw in Parijs wonen, waar zich een clash voordeed tussen koel geometrisch-abstract en vrij abstract-expressionistisch schilderen. Bogart situeerde zich duidelijk in het tweede kamp. In de jaren ’50 verloor het teken bij hem gaandeweg zijn geometrie. Het toonde zich eerder als een kalligrafisch-expressieve beweging in dik aangezette aardetinten. In 1961 vestigde Bogart zich in België (eerst in Brussel, kort erna in het Waalse Ohain). Ook deze verhuis bracht een ingrijpende stijlverandering teweeg. Bogart greep terug naar zijn materialenkennis als huisschilder en begon zijn almaar grotere, pasteuzere werken op dikke panelen op de grond met truwelen te bewerken. Daarbij mengde hij kilo’s kleurpigmenten met verschillende olie- en waterverfsubstanties. Dit leidde tot Bogarts handelsmerk: sculpturale schilderijen, waarop dikke verfpasta met een sterk oog voor ritme, structuur, oppervlak, ruimte en beweging op de drager werd uitgesmeerd.

Hoewel hij deze stijl zou aanhouden, onderging zijn werk nog wat kleine wijzigingen, vooral onder invloed van zijn persoonlijk leven, zoals in de jaren ’70 en ’80 een feller kleurenpalet, geïnspireerd op het speelgoed van zijn toen nog jonge kinderen. Hoewel Bogart zich altijd vrij solitair opstelde ten aanzien van de kunstwereld – hij verhuisde niet zelden naar plekken te midden van de natuur – hield hij het referentiekader ten opzichte van zijn schilderkunst scherp. Naar eigen zeggen had hij zich ook altijd omringd met eigen werk uit eerdere periodes, waardoor hij overzicht kon houden en zijn stijl ‘intuïtief’ kon doen evolueren. Deze tactiek, stugge volharding en zijn einzelgängermentaliteit waren de pijlers van Bogarts relevante bijdrage aan de naoorlogse abstracte schilderkunst.


Kunstwerken Bram Bogart


Word Vriend van S.M.A.K.
made by