De rode draad doorheen het werk van de Chinese kunstenaar Cai Guo-Qiang (°1957) is zijn voortdurende zoektocht naar de plaats van de mens binnen het - natuurlijke en sociale - universum.
Zijn werk wil ons begrip van de complexe relatie tussen de mensheid, de Aarde en de ruimte verruimen. De fundamentele idee achter zijn werk is het ontlenen van kracht en energie aan de natuur. Hij dicht hierbij een belangrijke rol toe aan het toeval, het oncontroleerbare. Agressieve elementen confronteert hij binnen zijn werk met zachtaardige facetten. Hij probeert kunst te maken die én universeel én intiem is. Tijdens de tentoonstelling wordt het museum deels omgebouwd tot een pretpark of funhouse. De grens tussen spektakel en kunst wordt, zoals in zijn vuurwerksculpturen, afgetast.
Cais werk is begaan met thema’s zoals nationale en culturele identiteit, interculturele uitwisseling, spiritualiteit - vooral Oosterse filosofieën dan - en de kracht van de natuur. Hierdoor scherpt het ons bewustzijn van de interactie van verschillende culturen uit verleden, heden en toekomst aan. De projecten van Cai Guo-Qiang zijn doorspekt met referenties aan de geschiedenis, specifieke locaties, gebeurtenissen en het gedachtegoed van de hedendaagse kunst. Een van de belangrijkste kenmerken van zijn creaties is de diversiteit aan gebruikte materialen: hij incorporeert papieren vliegers, jacuzzi’s, mini-golfterreinen, gesmolten auto-motoren, hout van vergane boten of bijvoorbeeld klassieke sculpturen in zijn werk. Cai Guo-Qiang is voornamelijk bekend om zijn explosie- performances. In 1996 maakte hij het werk ‘Dragon Skeleton / Suture of the wall (9.11.1996)’ een tekening op de muur in het S.M.A.K., gemaakt tijdens een kortstondige ontploffing van buskruit tijdens de opening van de tentoonstelling de Rode Poort. De muurtekening is als een litteken aan de wand van het gebouw, permanent en onverplaatsbaar. Buskruit krijgt in zijn handen geen negatieve connotatie (vernietiging, geweld), maar wordt opnieuw gerelateerd aan de oorspronkelijke functie: het communiceren. Hij is tegelijk geïnteresseerd in het de- en constructieve aspect van buskruit, in de manier waarop vernieling ook kan creëren. Hij refereert in deze context aan de Big Bang of de genesis van de Schepping waar mensheid en kosmos elkaar groeten tijdens een kortstondige chaos. Afgelopen zomer verzorgde hij een explosie- evenement voor de opening van het nieuwe MOMA in Queens te New York. En op 31 januari 2003, het Chinese nieuwjaar bracht Cai een vuurwerkperformance op en rond het Londense Tate Modern. De tentoonstelling in het S.M.A.K.: An Arbitrary History De tentoonstelling ‘An Arbitrary History’ kan enerzijds als retrospectief beschouwd worden - tal van werken uit de laatste jaren worden samengebracht. Anderzijds bedacht Cai een totaalconcept en installatie waarbinnen de verschillende werken een plaats krijgen. Tijdens de tentoonstelling wordt het museum deels omgebouwd tot een pretpark of funhouse. De grens tussen spektakel en kunst wordt, zoals in zijn vuurwerksculpturen, afgetast. Hierbij verzoent hij aspecten uit de traditionele Aziatische cultuur zoals de gekende draakkostuums, kruidengeneeskunde of vuurwerk, met een meer Westerse, afstandelijke houding ten overstaan van kunst. Twee totaalinstallaties zullen doorheen verschillende museumzalen opgesteld worden. ‘Arbitrary History: River’ meandert door de zalen in een bed van bamboe.
Cai vraagt de bezoeker plaats te nemen in een bootje om al varend de tentoonstelling te beleven. Langsheen de waterbaan wordt men geconfronteerd met verschillende werken van de kunstenaar die in de ruimte opgehangen werden. Het geheel doet denken aan bootjes in de Efteling of Bellewaerde waarlangs al varend een geanimeerd verhaal verteld wordt. Bij Cai is dit het verhaal van zijn werk. De tweede installatie is ‘An Arbitrary History: Rollercoaster’, een metalen structuur met karretjes waarin de bezoeker kan plaatsnemen, een soort vereenvoudigde achtbaan. Boven dit parcours is een groot doek gespannen met reproducties van iconen van de Belgische kunstgeschiedenis, met onder meer een fragment van het Lam Gods, een zelfportret van Ensor, de mosselpot van Marcel Broodthaers, etc. Het plaats nemen in de karretjes of bootjes is als het ware de enige manier om inzicht te krijgen in de bevreemdende wereld die de kunstenaar heeft opgebouwd. Alles wat er te zien is, speelt zich af voor onze ogen of - beter gezegd - boven ons hoofd. Cai deconstrueert de traditionele tentoonstellingsruimte, verandert de passieve manier waarop we normaal naar kunst kijken. Onze blik wordt naar boven geleid, we komen er werken tegen met vissen in een reuze-aquarium, een grote kooi vogeltjes, rode lampions, mannen- en vrouwenlichamen, brandende moxastokjes, etc. Langsheen ‘An Arbitrary History: River’ zien we een rariteitenkabinet, een verzameling objecten uit het Verre Oosten, te midden waarvan de bezoeker als het ware enkele minuten gevangen zit - zij het uit vrije wil. De kunstenaar vraagt ons, westerlingen, een initiatiereis te maken doorheen zijn wereld. Parallel aan ‘River’ en ‘Rollercoaster’ presenteert S.M.A.K. twee monumentale sculpturen in de inkomhal van het museum, waaronder een gigantische omgekeerde boot doorboord door tal van roeispanen en speren. Het ontwerp van deze boot is gebaseerd op de Romeinse oorlogsschepen en net zoals een adelaar spreidt het zijn vleugels. Deze boot is uitgerust met een waaier en een Europese vlag en genaamd ‘The Eagle has arrived’. De tentoonstelling ‘An Arbitrary History’ komt tot stand in nauw overleg met de kunstenaar en met het Musée d’Art Contemporain van Lyon waar de tentoonstelling voordien reeds te zien was. Er worden in totaal een 35-tal werken van Cai Guo-Qiang samengebracht. Tijdens de opening zal de explosie-performance ‘Heritage’ doorgaan in de inkomhal van het museum.
