Lucio Fontana werd geboren in Argentinië als zoon van de Italiaanse beeldhouwer Luigi Fontana. In ‘27 reisde hij naar Italië om er kunst te studeren. Vanaf het begin wou hij materialiteit in de ruimte integreren en beweging gestalte geven. Hij werd beïnvloed door de futuristen Umberto Boccioni en Giacomo Balla. In ’35 sloot hij zich aan bij Abstraction-Création, opgericht door Georges Vantongerloo met als doel een internationaal podium te creëren voor abstracte kunst. Bij het aanbreken van WOII keerde Fontana terug naar Argentinië. Hij richtte het ‘Spazialismo’ op: een consequente verstoring van de historische scheiding tussen schilderkunst en sculptuur, waarbij de schilderkunstige elementen ‘vorm’ en ‘kleur’ werden gecombineerd binnen een ruimtelijke context. In ’46 schreef hij zijn eerste van een zestal ‘spatialistische’ manifesten, waarin hij de esthetica, het formalisme en het rationalisme in de kunst aanviel en instinctieve creatie verdedigde, gebaseerd op ruimte, energie, snelheid en beweging – de grondbeginselen van het ‘Spazialismo’.
Kort na de oorlog, terug in Italië, startte Fontana zijn bekendste werkenreeks ‘Concetto Spaziale’ (ruimtelijk concept). Hij doorprikte en perforeerde schilderdoeken met ‘buchi’ (gaten), een vernieuwende toenadering van twee- naar driedimensionaliteit die hij almaar zou blijven verfijnen. Zijn eerste ‘tagli’ (sneden) ontstonden in ’58: eerst nog als meerdere diagonale inkepingen samen op onbehandeld canvas; later als één zuivere snede, aangebracht met één weloverwogen en krachtige uithaal. De diepzwarte leegte achter de sneden vergrootte de ruimtelijkheid van de werken. Tot het einde van zijn carrière experimenteerde Fontana met de afmetingen en vorm van de sneden en gaten en de kleur en structuur van het canvas. In zijn zoektocht naar een uitgebreider vocabularium voegde hij aan zijn schilderijen ongewone materialen toe, zoals aluminiumvlokken en glassplinters. In de serie ‘Natura’ paste hij de snede niet toe op canvas maar op bolle bronzen sculpturen.
Reizen naar Venetië en New York begin jaren ‘60 gaven Fontana’s werk een nieuwe impuls. Hij verving canvas door koper of aluminium, wat resulteerde in humoristisch, soms haast kitscherig werk. De reeks ‘Concetto Spaziale, Teatrino’ – canvassen met een gelakt kader dat een derde dimensie toevoegt – lijkt beïnvloed door de vroege popart van Jasper Johns en Robert Rauschenberg. Fontana breidde de grenzen van zijn kunstwerken steeds verder uit. Hij was dan ook een van de eersten die ‘environments’ realiseerde, in zijn geval ruimtes gevuld met o.a. neon, tv’s en kleurprojecties om waarneming, geluid, beweging en tijd in de ruimte te vatten. Fontana werkte ook samen met belangrijke architecten, zoals Luciano Baldessari, voor wie hij een plafond in neon ontwierp voor de cinema in een paviljoen op de Fiera Milano van 1953.
Fontana opende de weg om (neon)licht als artistiek medium te gebruiken – denk aan Bruce Nauman, Dan Flavin of Tracey Emin. De bevrijdende inzichten van zijn ‘spatialisme’ beïnvloedden o.a. de environmental art en de performancekunst. Fontana’s impact op de 20ste-eeuwse kunst is niet te onderschatten: ook als katalysator van de Italiaanse abstracte kunst, als inspirator van de informele kunst en de Zero-beweging en als voorloper van de conceptuele kunst. Maar hij was vooral belangrijk omdat hij de schilderkunst bevrijdde uit haar tweedimensionale keurslijf.
