Het S.M.A.K. heeft zijn bestaan te danken aan de Vereniging voor het Museum van Hedendaagse Kunst (V.M.H.K.), een groep geëngageerde kunstliefhebbers die onder leiding van initiatiefnemer Karel Geirlandt vanaf 1957 zou ijveren voor de totstandkoming van haar statutaire missie: een autonoom Museum van Hedendaagse Kunst. Dat doel werd uiteindelijk na twee lange etappes bereikt. In 1975 werd het Museum van Hedendaagse Kunst opgericht. Na meer dan twee decennia te zijn gehuisvest in het Museum voor Schone Kunsten, kreeg het museum in 1999 eindelijk een eigen gebouw en een nieuwe naam: Stedelijk Museum voor Actuele Kunst (S.M.A.K.).
Het onderzoeksproject handelt over de eerste dertien jaren van de Vereniging voor het Museum van Hedendaagse Kunst. Zowel de intellectuele en artistieke inzichten van Karel Geirlandt als de vele activiteiten van de V.M.H.K. komen aan bod. Daarnaast wordt grondig ingegaan op de (rol van de Vereniging bij de) ontwikkeling van het artistieke landschap in België en Europa in de periode tussen 1957 en 1969.
Mogelijke onderzoekstopics, zonder exhaustiviteit te claimen kunnen volgende deelonderzoeken worden onderscheiden:
- De Forum-tentoonstellingen die tot stand worden gebracht in de Sint-Pietersabdij in 1961, 1962 en 1963.
- De correspondentie tussen de A.P.I.A.W. (Association pour le Progrès Intellectuel & Artistique de la Wallonie, Luik) en de Vereniging voor het Museum van Hedendaagse Kunst (V.M.H.K.).
- De situatie van de moderne en hedendaagse kunst in Gent tussen 1957 en 1969 en de relatie van de V.M.H.K. met andere Gentse kunstinitiatieven (waaronder Galerie Elmar, Galerie Vyncke-Van Eyck, Galerij Richard Foncke, Galerij Kaleidoscoop, Galerij Kunstforum, Galerij Plus-Kern,…).
- De aankopen van de V.M.H.K.: historiek van de verwerving van de werken, de verhouding met de betrokken kunstenaars en de inhoudelijke betekenis die destijds aan de werken is toegeschreven (in vergelijking met deze die er nu aan wordt toegekend).
- Een inventaris van de belangrijke verzamelaars die in Gent en de rest van België actief waren tussen 1957 en 1969 en de relaties met het Museum voor Schone Kunsten van Gent (heel in het bijzonder de case van de collectie van Philippe Dotremont).
- De internationale contacten van de V.M.H.K. en de rol van de V.M.H.K. in de internationale carrières van Belgische kunstenaars (met bijzondere aandacht voor de selectie van de Belgische deelnemers aan Documenta II (1959), Documenta III (1964) en Documenta IV (1968).
- De up-to-date-avonden van de V.M.H.K. (met onder meer Jan Walravens (1960), Michel Seuphor (1961), Karel Appel (1962), Pierre Restany (1963), Henri Van Lier (1964), René Berger (1965), Paul Haesaerts (1966), Martial Raysse (1967), Frank Popper (1968) en Jean-Pierre Raynaud (1969).
- De kruisbestuivingen tussen verschillende kunstvormen (architectuur, beeldende kunst, film, literatuur, dans, theater,…), met bijzondere aandacht voor de rol van actoren als André Blavier, Paul De Vree, Geert Bekaert, Marc Callewaert, Michel Seuphor,…
- De rol en functie van Belgische en Gentse tijdschriften in de periode 1957-1969, meer bepaald Het antenneke, Cyanuur, Het vijfde wiel, het provo-tijdschrift Eindelijk, Yang en Daele.
- De rol van maecenas Maurits Naessens (Bank van Parijs en de Nederlanden) in het nationale en Gentse kunstgebeuren (en de contestatie hiervan door onder meer Roger Raveel en Hugo Claus).
- Mei '68 in Antwerpen, Brussel en Gent.
- Het censuurdebat in Vlaanderen (met onder meer aandacht voor Dees De Bruyne, Walter Schelfhout, Jan Emiel Daele, Herman J. Claeys, Julien Weverbergh, Hugo Claus).
- De rol van de 'Vereniging-boys' bij de totstandkoming van het aankoopbeleid van het Museum voor Schone Kunsten en de tussenkomst van de Gentse gemeenteraad in deze.
- De activiteiten van de Gentse collectieven Nieuwe Rococo (met onder meer Leo Copers) en Plus (met onder meer Yves De Smet).
- De activiteiten van Karel Geirlandt als tentoonstellingsmaker (onder meer de Triënnale van de Zuidelijke Nederlanden (Eindhoven, Gent, Breda, 1966), Objart-Objecten door kunstenaars (Antwerpen, 1967), de Triënnale voor Plastische Kunsten (Brugge, 1968), Kontrasten 1947-1967 (Antwerpen, 1968) en Beelden in het Zuidpark (1969).
- De stichting van Proka (Promotors Koninklijke Academie (Gent)) en de relaties met de V.M.H.K.
- De grafiekuitgaven van de Vereniging en het Forum van de Grafiek (Sint-Pietersabdij, Gent, 1969).
- De introductie van de conceptuele kunst in België, met specifieke aandacht voor Gent.
Onderzoeksomgeving: The Mobile and Temporary Studio for Research and Production
De Studio is een mobiel, tijdelijk en multidisciplinair platform voor onderzoek en productie. Beoogd wordt een groep samen te stellen van 12 tot 15 master-studenten (of personen met een gelijkwaardig onderwijs- en onderzoeksniveau). De samenstelling van de onderzoeksgroep is heterogeen, zowel qua opleiding als wat specifieke vaardigheden betreft. De intrinsieke motivatie van de individuele onderzoekers staat voorop, eerder dan extrinsieke prikkels (zoals studiepunten of certificaten). De Studio stelt zich tot doel om diepgaand onderzoek te verrichten dat uitmondt in producties (zoals presentaties, symposia, publicaties, tentoonstellingen).
De Studio heeft als doelstellingen:
- het zoeken en bestuderen van archiefstukken over de werking van de Vereniging van het Museum van Hedendaagse Kunst,
- het voeren (en editen) van interviews met iedereen die betrokken was bij de Vereniging en verwante organisaties,
- het reflecteren over de hogergenoemde onderwerpen en het articuleren ervan in een veelvoud van media,
- het reflecteren over de manieren om aan onderzoek te doen,
- het reflecteren over de manieren om onderzoek te vertalen in publiek toegankelijke producties,
- het documenteren en archiveren van het onderzoeksproject zelf.
De activiteiten van de Studio:
- maandelijkse groepsbijeenkomsten, tussentijdse individuele bijeenkomsten, interviews, onderzoeksuitstappen, lezingen/presentaties,…
- over de voortgang van het project wordt een blog (of een website) opgestart. Het updaten valt onder de verantwoordelijkheid van een van de leden van de Studio.
Profiel van de kandidaten:
- De kandidaten moeten ingeschreven zijn als master-student (of moeten over een gelijkwaardig onderwijs- en onderzoeksniveau beschikken).
De volgende kennisgebieden zouden moeten worden gecoverd:
- geschiedwetenschappen,
- -sociologie/politieke wetenschappen,
- -kunstwetenschappen (alle disciplines),
- -film- en televisiestudies,
- -journalistiek,
- -kunst (alle disciplines),
- -grafische en tentoonstellingsvormgeving.
Overzicht van de aanmeldingsprocedure:
- Koen Brams geeft een rondleiding in de tentoonstelling Geloof in Uw Tijd - Karel Geirlandt en de Vereniging voor het Museum van Hedendaagse Kunst (1957-1960) - het eerste resultaat van het onderzoek van de Studio - op zaterdag 9 februari 2019 om 15.00 uur. Na de rondleiding kunnen kandidaten een kennismakingsgesprek voeren.
- De kandidaten die zich willen aanmelden, dienen een c.v. en een brief met een motivatie te sturen naar volgend adres: koen.brams@skynet.be
- De kandidaten krijgen een bevestiging van de ontvangst van hun vraag tot aanmelding en een overzicht van de verdere procedure.
- Deadline voor aanmelding: 11 februari 2019.
- Selectie van de onderzoekers: tweede helft februari 2019.
- Start van het onderzoeksproject: 1 maart 2019.
Coördinator van de Studio
Koen Brams is zelfstandig onderzoeker, curator en publicist. Hij is voormalig directeur van de Jan van Eyck Academie (2000-2011) en voormalig hoofdredacteur van het tweemaandelijkse tijdschrift De Witte Raaf (1991 tot 2000). Hij is de samensteller van de Encyclopedie van fictieve kunstenaars (Nijgh & Van Ditmar, 2000; Eichborn Verlag, 2003; JRP/Ringier, 2011).
Recente boekpublicaties:
- Matt Mullican: Im Gespräch/Conversations, DuMont, Keulen, 2011 (samen met Dirk Pültau);
- Opus 1. The Artist's Beginnings, Roma Publications, Amsterdam, 2015 (samen met Ulrike Lindmayr & Dirk Pültau).
Recente tentoonstellingen:
- De doorbraak van de ‘conceptuele kunst’ in België. Het geval Fernand Spillemaeckers. Deel 1: Naar een ‘marxistisch formalisme’ (in samenwerking met Dirk Pültau), in: Museum M, Leuven, 12 september - 11 november 2013;
- La morte addosso. De (anonieme) kunstproductie van Alessandro en Schède (1966-1980) (in samenwerking met Ulrike Lindmayr en Dirk Pültau), in: LLS 387 ruimte voor actuele kunst, Antwerpen, 3 mei - 29 juni 2014;
- Jef Cornelis - TV works, in the Liverpool Biennial 2014: A Needle Walks into a Haystack (curated by Mai Abu ElDahab and Anthony Huberman), St. Andrews Gardens, Liverpool, 5 juli - 26 oktober 2014.
- Jef Cornelis - TV works (1964-1997)/Jef Cornelis - Obras de Televisão (1964-1997), Galeria da Culturgest, Porto, 23 mei - 29 augustus 2015.
- Geloof in Uw Tijd - Karel Geirlandt en de Vereniging voor het Museum van Hedendaagse Kunst (1957-1960), S.M.A.K., Gent, 10 november 2018 - 10 februari 2019.
