De Portugese kunstenaar Rui Chafes (Lissabon, 1966), die in 1991 voor de eerste keer in Gent exposeerde tijdens de groepstentoonstelling ‘Triptico’, weet zich beïnvloed door Duitse denkers en schrijvers uit de Late Romantiek.
Friedrich Nietzsche, Rainer Marie Rilke, Georg Trakl en Gottfried Benn boeien hem sinds lange tijd.
Tijdens zijn studietijd aan de Kunstacademie in Düsseldorf, onder begeleiding van Gerhard Merz, ontdekte hij eveneens het werk van Friedrich Hölderlin, Heinrich von Kleist en Novalis. Referenties aan deze literaire figuren worden consequent in zijn beeldend werk geïntegreerd. Novalis’ stelling dat alle natuurkrachten in wezen maar één enkele kracht vormen, fungeert voor Chafes als leidraad bij het maken van zijn tekeningen en abstracte, soms semi-figuratieve wand- en plafondsculpturen. IJzeren sculpturen en constructies in textiel, die veel weg hebben van harnassen of cocons, figureren prominent in zijn oeuvre. Ze refereren niet alleen aan de leegte maar ook aan de ambivalentie van het lichaam dat tegelijkertijd een ‘kooi’ is waarin het ik gevangen zit én een beschermend pantser dat het innerlijke afschermt van de fysiek bedreigende omgeving. Twijfel en afstand, treurigheid om het verlies van thuis, lichaam, gemeenschap en god, worden op een dubbele - zowel inhoudelijk, thematisch als formele - manier verwerkt in de ‘zwarte’ sculpturen die Chafes sinds 1980 produceert.
Een gelijkaardig soort betekenis vindt men terug in de installatie die Chafes voor de laatste Poëziezomer Watou (‘Storm Centres’, 2000) concipieerde. Tegen de steunpilaren van de grote schuur in de Douviehoeve plaatste hij vijf ‘messen’ die op het eerste zicht nagenoeg onzichtbaar waren voor wie - verblindt door het zonlicht - de duisternis binnenstapte. Ze gaven een sterk visueel ritme aan de ruimte, iets wat Chafes zelf vergeleek met een ‘cathédrale du vide’. Afgelopen winter realiseerde Rui Chafes een grootschalige totaalinstallatie ‘During the End/Durante O Fim’ in het Parque Historico da Pena te Sintra (Portugal), waar hij diverse sculpturen in het groen integreerde, alsook installaties bracht in het paleis en museum te Sintra. Dit maakte hem bewust van het feit dat buitententoonstellingen bijna altijd in de zomer doorgaan, wanneer de parken optimistisch groen zijn. Dit zette Chafes ertoe aan om voor het SMAK een kleinschalig winterproject te realiseren: een boomsculptuur in het citadelpark en een reeks tekeningen uit de serie ‘Fragmentos de Novalis’ in het museum. Een treurende boom in de winter, raadselachtig opduikend in het midden van het woud, fungeerde als zijn voornaamste inspiratiebron. Zelf zegt hij hierover: ‘Het kan elke boom zijn, in elk woud, in elk veld, want de sculptuur beweegt. Net zoals alle andere engelen heeft ook deze engel geen definitieve plaats. Het moet echter winter zijn, de boom moet zijn bladeren afgeschud hebben. Ik wil dat het hele bos, niet enkel de sculptuur, eruitziet als een spook. Op die manier wordt het hele park een sculptuur. ‘s Winters lijkt het hele bos bevroren, leeg, naakt; de kale bomen met hun bevroren, grijze takken gaan op mensen lijken, net zoals creaturen van Giacometti of Becket. Zich aftekenend tegen de lucht, alleen, als een spookverschijning in het winterse, bevroren bos, wordt de sculptuur een beeld van armoede, van een offer, van hulpeloze ellende. Een uitgemergelde figuur, met zware, zwarte tranen die neerdruppelen. Een zieke engel die zijn vleugels uitstrekt naar de lucht, vechtend tegen de zwarte gewichten die hem neerwaarts drukken.’ Rui Chafes werd eveneens uitgenodigd voor de tentoonstelling ‘Sonsbeek 9’ die vanaf 2 juni 2001 plaatsvindt in de Nederlandse stad Arnhem, en waar hij een installatie in het park presenteert.
