Voor hun tweede concert in deze reeks stelde SPECTRA ensemble een programma rond het fenomeen ‘loops’ samen. Eerst kwamen twee tapewerken aan bod die bijzonder belangrijk zijn (geweest) voor de ontwikkeling van elektronische en avant-garde muziek en geluidskunst. We luisterden naar een opname van Steve Reichs vroege werk met gemanipuleerde geluidsband Come Out (1966). Daarna werd met hedendaagse muzieksoftware een live-versie van Alvin Luciers I Am Sitting in a Room (1969) opgevoerd.
Na deze ook vandaag nog boeiende openers was het tijd voor The Disintegration Loops 1.1 van William Basinski in een bewerking voor zes muzikanten gecreëerd door de Vlaamse componist Joris Blanckaert. William Basinski is een Amerikaanse componist-muzikant die onder invloed van John Cage en Steve Reich in de jaren zeventig gepassioneerd raakte door de mogelijkheden van tapedecks (bandopnemers) bij het componeren. In 1980 maakte hij in New York opnames van radio-uitzendingen van populaire liedjes in “muzak”-versie. Hij richtte zich daarbij vooral op intro’s en eindes waarin veel strijkers weerklonken. Uit die opnames isoleerde Basinski kleine stukjes van één of een paar maten, die hij vervolgens vertraagde en in loop afspeelde.
Ondanks Basinski’s fascinatie voor de melancholisch klinkende resultaten van dit knip- en plakwerk raakten vele van de loops vergeten tot de componist zelf ze in juli 2001 terugvond in oude dozen. Toen hij dit vroege werk herbeluisterde, kwam zijn enthousiasme terug en realiseerde hij zich dat hij de opnames moest digitaliseren om de muziek veilig te stellen voor de tand des tijds. Maar op het moment dat Basinski met de digitale overzetting begon, werd duidelijk dat het al te laat was. Terwijl de loops draaiden, bleek de magnetische bovenlaag te ontbinden en zich langzaam van de band los te maken. Met het verkruimelen van deze informatielaag begon ook de melodie zelf uiteraard te desintegreren. Antony (van Antony & the Johnsons) was aanwezig in de thuisstudio van Basinski:
“At first, the disruption seemed only subliminal, but gradually, tiny, hair-fine cracks of silence became jagged gaps in the sound; the tapes were crumbling before our ears. (William) was capturing every moment of the process on CDs as it was occurring. It was such a subtle discovery, so rich in metaphor, and so affecting as a listening experience.” - uit het boekje bij de cd-box
Kort daarna vonden de aanslagen van 9/11 plaats. Vanop het dak van zijn woning/studio in Williamsburg, Brooklyn maakte Basinski alles vanop afstand mee. Ondertussen speelde hij The Disintegration Loops af. Diezelfde avond zette hij een videocamera op het dak van zijn woning en liet die gedurende het laatste uur daglicht de enorme rookwolk boven Lower Manhattan registreren. De volgende dag bekeek hij de beelden, met als klankband de allereerste Disintegration Loop (DLP 1.1). Hij besloot om de loop op cd uit te brengen als een elegie voor 9/11, een in memoriam voor de slachtoffers. Later werd ook een dvd met de 'rookwolkvideo' uitgegeven.
In 2008 voerde op de 54th Venice Music Biennale een klein ensemble voor het eerst een live-versie van DLP 1.1 uit. Een orkestratie voor een grotere bezetting volgde in 2011 bij de tiende herdenking van 9/11 in het Metropolitan Museum of Art. Beide versies maken deel uit van de Disintegration Loops-cd-box.
De bewerking van Joris Blanckaert die SPECTRA op 10 december in S.M.A.K. uitvoerde, was – voor mij althans – sterker, intenser en 'warmer' dan de twee Amerikaanse uitvoeringen op cd. SPECTRA zorgde voor een behoorlijk aangrijpende ervaring, waarin de melancholie en tristesse van de afstervende melodie danig voelbaar was. De uitvoering was een prachtige verklanking van het onverbiddelijke malen en schuren van de tijd, tot de laatste snik. “The rest is silence”, zoals Hamlet al wist.
Tijdens de opvoering van Basinski’s Disintegration Loops door SPECTRA in S.M.A.K. slaagde de Wall Drawing Nr.36 van Sol LeWitt er wonderwel in om de beelden van 9/11 op de achtergrond te dringen en leek de muziek de muurtekening een extra (tijds)dimensie te geven.
Steve Reich – Come Out (1966): www.youtube.com/watch?v=W8vb4w7Vl3Y
Alvin Lucier – I Am Sitting in a Room (1969): www.youtube.com/watch?v=fAxHlLK3Oyk
William Basinski – Disintegration Loops 1.1 (2001-2002): www.youtube.com/watch?v=qYOr8TlnqsY
Praktische informatie over de concertreeks in S.M.A.K. vind je hier.
