De tweejaarlijkse J.C. van Lanschotprijs voor Beeldhouwkunst van de Lage Landen wil een ruime erkenning geven aan het volledige oeuvre van een beeldend kunstenaar.
F. van Lanschot Bankiers heeft kunst en cultuur vanaf 1737 een warm hart toegedragen.
De basis voor de omvangrijke kunstcollectie die het bankiershuis vandaag bezit, werd gelegd in de 18de eeuw. Het accent van de huidige verzameling van de bank spitst zich toe op werk van Nederlandse en Belgische kunstenaars. Ook de oeuvreprijs is gericht op Nederlandse en Belgische kunstenaars. In 1998 viel de eer te beurt aan Panamarenko. Kunstenaars als Carel Visser en Ger Van Elk namen in 1994 en 1996 deze prijs in ontvangst. Samen met een prijzengeld van 1.000.000 BEF of 50.000 Fl krijgt de kunstenaar tevens een overzichtstentoonstelling in een Belgisch of Nederlands museum.
Kunst en Wetenschap
In zijn zoektocht naar het maken van vliegmachines, voertuigen en ruimteschepen, is Panamarenko al sinds de jaren ‘60 gefascineerd door de natuurwetten, de bewegingen van insecten en dieren, de natuurelementen en energiebronnen. Hij ontwikkelt hierin zijn eigen vormentaal die aanleunt bij de wetenschappen, maar die duidelijk een eigen originele positie inneemt. Panamarenko’s uitgangspunt hierbij is dat niets zomaar aangenomen wordt, zodat hij alles zelf opnieuw onderzoekt en berekent. Hijzelf is als een uitvinder-ingenieur die ervan droomt om de mens op eigen krachten in het luchtruim te laten voortbewegen. Uit de wetenschap destilleert hij zijn eigen afleidingen, theorieën en bouwsels. Reeds bestaande vaartuigen zoals de zeppelin, de onderzeeër, het vliegtuig of de auto worden op een meer esthetische manier heruitgevonden, waarbij de harmonie tussen materialiteit en functionaliteit centraal staat. De werken die hij steeds handmatig realiseerde, bezitten opmerkelijke poëtische kwaliteiten, en bevinden zich tussen kunst en wetenschap.
Deze unieke ‘Panamarenko’-tentoonstelling in het S.M.A.K. die van 4 maart tot 20 mei wordt gehouden, is mogelijk dankzij de steun van F. van Lanschot Bankiers. Tijdens de openingsreceptie op zaterdag 3 maart zal tevens de winnaar van de nieuwe J.C. van Lanschotprijs voor Beeldhouw-kunst 2001 bekend worden gemaakt.
Panamarenko in het SMAK
In 1975 werd het S.M.A.K. - onder de naam Museum van Hedendaagse Kunst - opgericht. Het begon met het organiseren van tentoonstellingen in 1976. Eén van de eerste tentoonstellingen was deze met Panamarenko in april ’76: ‘Introductie van een elektrisch vliegtuig’, waar de Piewan (‘Deltavliegtuig P-1’ 1975, nu SMAK-collectie) voorgesteld werd, een metalen eenmansvliegtuigje aangedreven door verschillende kleine motoren. Sindsdien volgt het museum deze kunstenaar op de voet, en kocht het in de loop der jaren een tiental kunstwerken van hem aan. 25 jaar later brengt het SMAK de eigen werken samen, aangevuld met een twintigtal andere machines, tekeningen, vliegtuigen, objecten en modellen, uit de verschillende periodes in zijn oeuvre. Vroege werken als de ‘Feltra’ (66) en ‘Krokodillen’ (67) getuigen van invloed van de pop art. Andere creaties uit de jaren zestig zoals de ‘Meikever’ (68) en de ‘Hofkes’ (67) nemen de natuur als uitgangspunt. De ‘Papaver’ (84) bijvoorbeeld, neemt de gelijknamige bloem als uitgangspunt en transformeert deze tot een zeppelin. Ook in latere werken wordt deze thematiek heropgenomen, maar op een meer mechanische wijze, bijvoorbeeld met de ‘Archeopterix’ (90). Nadien profileert Panamarenko zich meer als wetenschapper en onderzoekt hij verschillende theorieën gebaseerd op natuurelementen. In lezingen en nauwgezette tekeningen geeft hij toelichting bij zijn opvattingen. ‘Magnetische Schoenen’ (66-67) en de recente ‘Ferro Lusto X’ (97) verwijzen o.a. naar de theorie van de magnetische velden, die toelaat dat magnetisme omgezet wordt in energie. Sommige van zijn werken, rugzakken en vaartuigen probeerde hij - al dan niet succesvol - ook zelf uit tijdens performances. Het museum presenteert een aantal eenmans-machines, zoals de ‘Prova-car’ (76), ‘Zwitserse Fiets’ (76), ‘Umbilly’ (76), ‘Bernouilli’ (95) en ‘Catapult Max’ (97). Er worden ook enkele reeksen tekeningen tentoongesteld, alsook eenmodel van de Aeromodeller (84) die het museum bezit, maar die momenteel opgesteld is in de DIA Art Foundation te New York. Voor de grote floraliahal achter het museum, bedacht Panamarenko een specifieke opstelling van enkele grote werken. De ‘Scotch Gambit’ (99) die zich al sinds de opening in mei ’99 in de hal bevindt, zal naar achteren geschoven worden. In de ruimte ervoor komt de duikboot ‘Panama, Spitsbergen, Nova Zemblaya’ (96) van de Fondation Cartier te Parijs, de ‘Bing’ en de vliegende schotel ‘Ferro Lusto X’. In de hal die grotendeels leeg gemaakt zal worden, komt er rond deze werken een grote loopbrug in boogvorm van meer dan 100 meter lang en 5 meter hoog. Vanop deze loopbrug kunnen de bezoekers de grote werken beter bekijken.
