Mary Heilmann is een Amerikaanse schilderes, keramiste en designer. Haar oeuvre betrekt sinds de late jaren ’60 tot op vandaag een volstrekt unieke positie binnen de hedendaagse abstracte schilderkunst in de Verenigde Staten en daarbuiten. Heilmann wordt gerekend tot een groep abstracte schilders uit de jaren ’60 en ’70 – waaronder Blinky Palermo en Ellsworth Kelly – die niet noodzakelijk over het medium zelf reflecteerden, maar die voornamelijk de dagelijkse realiteit als inspiratiebron voor hun abstract werk hanteerden.
Heilmann studeerde vanaf 1959 Literatuur aan de Universiteit van Santa Barbara en later ook Poëzie en Keramiek aan de Universiteit van Berkeley, waar ze in 1967 afstudeerde. Onmiddellijk na haar studies verhuisde ze van California naar New York, waar ze zich als keramiste al snel integreerde in de toenmalige scene van de avant-gardistische beeldhouwkunst, met kunstenaars zoals Richard Serra, Robert Smithson en Dan Flavin. Daarbij legde ze zich toe op sculpturen schatplichtig aan de in die periode sterk opgang makende New Sculpture, die sterke affiniteit vertoonde met het werk van Bruce Nauman, Keith Sonnier en Eva Hesse. Maar vanaf 1970 switchte Heilmann van sculptuur naar schilderkunst, een medium dat tijdens deze bloeiperiode van de conceptuele kunst vrijwel helemaal was afgeschreven. Ook keramiek bleef een rol spelen in haar werk. Door deze radicale, ouderwetse mediumkeuzes in de door avant-gardistische kunststromingen gedomineerde grootstad New York, en haar betrekking als docent schilderkunst in een Academie in California, bleef Heilmann tot midden jaren ’80 grotendeels onder de artistieke radar.
Hoewel haar schilderkunst en haar keramische beeldhouwkunst een zeer grote eclectische diversiteit kenden, bleven de keuze voor felle kleuren en geometrisch-abstracte motieven, de voorkeur voor kleinere formaten en lyrische titels typerend voor Heilmanns hele oeuvre. Het kunsthistorische belang van haar schilderkunst ligt vervat in haar unieke verhouding tot de ideologie van het abstracte modernisme. Het klassieke abstracte modernisme werd namelijk steevast geassocieerd met het tijdloze, het metafysische, het universele en de breuk met het verleden. De abstract-geometrische schilderkunst van Heilmann doorbreekt deze ideologische ernst, zonder deze te ridiculiseren of te ironiseren. Hierin onderscheidt de kunstenaar zich van veel postmoderne schilderkunst. Heilmanns schilderijen vertonen een vreemdsoortige affectie voor de modernistische geometrische abstractie. Ze maakt gebruik van gelijkaardige schilderkunstige strategieën, maar op zo’n gewild gekunstelde manier dat ze het ‘niveau’ van de klassieke abstracte modernisten nooit evenaren en ze dus enkel als hommages aan dit soort schilderkunst kunnen worden gelezen.
Paradoxaal genoeg ‘moderniseert’ Heilmanns schilderkunst tegelijk de geometrische abstractie door haar felle, bijna fluorescerende kleurgebruik en haar bewust nonchalante schilderstijl. Ook met haar poëtische titels, die dikwijls refereren aan hedendaagse pop- of rocksongs of concrete emotionele autobiografische anekdotes, plaatst Heilmann de geometrische abstractie opnieuw in de hedendaagse realiteit. Het is mede dankzij deze doorvoelde actualisering van een kunsthistorisch belangrijke stroming in de schilderkunst in een tijd dat er voor dergelijke mediumreflectie geen draagvlak was, dat Mary Heilmann wordt beschouwd als een van de belangrijkste hedendaagse schilders. Tot op vandaag oefent ze een grote invloed uit op een generatie jonge abstracte schilders.
