“Kunstenaar worden was het meest verachtelijke wat ik kon kiezen”, zegt Mike Kelley als hij terugkijkt op zijn beroepskeuze, die leidde tot een breuk met zijn vader. Vandaag wordt Kelley beschouwd als een van de invloedrijkste artistieke persoonlijkheden van rond de eeuwwisseling.
In 1978 trekt Kelley naar CalArts, het intussen vermaarde kunstinstituut bij Los Angeles, waar hij bij onder meer John Baldessari, Douglas Huebler en Laurie Anderson studeert. Met medestudent Jim Shaw richt hij de punkband DAM (Destroy All Monsters) op. Artistieke samenwerkingen komen vaak voor in Kelleys cv: o.a. met Paul McCarthy in 1992 voor de video ‘Heidi’, een persiflage op het gelijknamige boek uit 1881; met Tony Oursler in 1997 voor een installatie op Documenta X waarin ze terugkijken op hun tijd in CalArts met de noise band The Poetics. Ook later blijft Kelley een schakel tussen de kunst- en muziekscenes van L.A.
In de late jaren ‘70 debuteert Kelley met soloperformances, schilderijen waarin hij beeld met tekst vermengt en installaties. Hij maakt een einde aan de idee dat een kunstenaar in één specifiek medium dient uit te blinken. In de jaren ‘80 breekt Kelley door, eerst in Europa, daarna ook in de VS. Veel werken vanaf die periode getuigen van zijn onderzoek naar al dan niet verdrukte herinneringen en trauma’s en naar de invloed van opvoeding, culturele omgeving en de Amerikaanse cultuur. Met knuffels, dekens, de voor Amerika typische schooljaarboeken en ander tweedehandsmateriaal, tilt hij zijn zelfonderzoek naar een collectief niveau.
Kelleys biografie heeft zeker invloed op zijn kunst maar de vastberadenheid waarmee de kunstenaar ingaat tegen een al te biografische interpretatie van zijn werk maakt het niet eenvoudig om het oeuvre kunsthistorisch te duiden. In elk geval is hij een van de eersten die het medium installatie ontwikkelt tot een volgestouwde omgeving waarin we worden blootgesteld aan een veelheid van multimediale impulsen en objecten die onze morele zekerheden en artistieke gevoeligheden op de proef stellen. Misschien was dit wel Kelleys intentie: ons geen grip gunnen maar terugwerpen op onze eigen tegensprekelijke gevoelens.
Op de opening van zijn retrospectieve in het Stedelijk Museum Amsterdam in 2013 wacht Kelley niet. Vertwijfeld over de rol van kunst en aangedaan door een relatiebreuk en het verlies van zijn moeder en broer, stapt hij in 2012 uit het leven. De Mike Kelley Foundation for the Arts, in 2007 door de kunstenaar gesticht, reikt beurzen uit voor innoverende projecten verwant aan Kelleys praktijk. ‘Mobile Homestead’ (2006-‘13), een postuum afgewerkte replica van het huis waarin de kunstenaar opgroeide, bevindt zich bij het Museum of Contemporary Art Detroit. Een vast deel dient voor kunstenaars en “geheime rituelen met een antisociaal karakter”, een mobiel deel voor activiteiten voor de lokale gemeenschap. Met dit werk wou Kelley weergeven hoe iemand zijn echte verlangens en overtuigingen moet verbergen achter een façade van sociaal aanvaarde leugens.
