Het werk Enkel Zicht Naar Zee, Naar West (1978) was te zien tijdens de spraakmakende tentoonstelling ‘Aktuele Kunst in België, Inzicht/Overzicht – Overzicht/Inzicht’, die in 1979 door Jan Hoet werd georganiseerd in het Museum van Hedendaagse Kunst in Gent, de voorloper van S.M.A.K. Dit betekende de lancering van de toen pas afgestudeerde Mesmaeker die, ondanks haar fascinerende oeuvre zoals menig vrouwelijk kunstenaar, onder de radar verdween. De laatste jaren kon het publiek haar herontdekken in onder meer CC Strombeek en BOZAR. De installatie ‘Enkel Zicht Naar Zee, Naar West’ is nu te zien in de collectietentoonstelling ‘Why Are You Angry?’.
Over grote, transparante lappen natuurzijde, die naast en achter elkaar zijn opgehangen, strijken projectoren hun licht. Meeuwen in volle vlucht zweven door de doeken heen naar elkaar toe en zwermen weer uiteen. Goudvissen zwemmen rakelings langs elkaar en verspreiden zich opnieuw. De dieren glijden van de ene laag zijde naar de andere en genereren een vermenigvuldiging van beelden en perspectieven. In hun ongerichte bewegingen zonder begin of einde vermengen ze zich met de ruimte waarin wij ons bevinden. Ze dompelen ons onder in een ervaring waarbij realiteit en illusie met elkaar lijken te versmelten. ‘Enkel Zicht Naar Zee, Naar West’ neemt ons mee op een imaginaire reis door een onbestemd gebied in een onbepaalde tijd. Reizen we door het geheugen? Volgen we een spoor? Bevinden we ons in een droom of in de troebele wateren van de vergetelheid? Hoewel de titel van dit videowerk verwijst naar een van de concrete plekken waar de beelden werden gefilmd, de pier van Zeebrugge met de blik naar het westen gericht, laat Mesmaeker er alle opties mee open. Zo voeren wind en water, zoals eb en vloed, elementen aan en af en bieden ze inkijk in een mentale reis langs denksporen van de kunstenaar.
Interview met Jacqueline Mesmaeker
Wij ervaren uw werk voornamelijk als rustgevend, als iets waarin je je kan onderdompelen. Is dit een terugkerende eigenschap in uw werk?
Ik hoop van wel. Ik heb altijd gewild dat mijn werk niet ontwrichtend zou zijn, maar in harmonie met de omgeving, of het nu gaat om een plek op zich of om de mensen die er leven.
Waar voelt u zich het kalmst?
In mijn bed, terwijl ik nadenk over mijn volgende realisaties, zonder dat ik door wat dan ook gestoord word.
Roept dit werk bepaalde persoonlijke herinneringen bij u op?
Ja, absoluut. Het vertrek van mijn beste vrienden naar Zuid-Amerika, vlak voor WOII, en het verdriet. De nostalgie van het afscheid keert vaak terug in mijn werk.
We lazen in interviews dat de kleur roze een grote impact heeft op uw werk. Waarom inspireert die kleur u zo?
Het roze trekt me aan omdat het de kunst van Watteau oproept en van de achttiende eeuw, en vooral ook omdat ze deel uitmaakt van de zachte en hemelse kleurenfamilie.
Waarom stelt u de representatie van de zee in vraag?
Ik heb een verlangen om me los te maken van de aarde en de zee om zo de suggestie van afscheid op te roepen. Maar ik wil het spektakel van de vogels dematerialiseren, om zo enkel hun ballet over te houden. De vlucht van de vogels zou al zijn kracht verliezen wanneer een stuk land of zee te zien zou zijn. De toeschouwer wordt meegezogen in dit schouwspel zonder oriëntatiepunt.
Waarom heeft u vissen die in een kom zwemmen geplaatst naast vogels aan zee?
Om een voorstelling in twee lagen te creëren: de ene laag boven de zee, de andere in de zee. Net als vogels zijn ook vissen multi-directionele wezens, in beweging zonder duidelijke richting, zonder begin of einde.
Het kleurenpalet dat u in uw werk gebruikt, lijkt te resoneren met het impressionisme. Betekenen deze kleuren voor u begrenzing of vrijheid?
Er zijn hemelse of maritieme kleuren en aardse kleuren. Ik apprecieer de kleuren van het impressionisme en voel me helemaal vrij in mijn kleurkeuze. Ik hoop dat ze een gevoel van vrijheid uitstralen.
Welke emotie wilt u dat de toeschouwer ervaart?
Vrijheid en nog eens vrijheid.
Ligt dit werk voor u in lijn met de huidige lockdown?
Ik hoop dat het de toeschouwer een gevoel van reizen geeft, een verademing tussen de sluiers en de vlucht van vogels.
Wanneer voelt u zich vrij?
Sinds enkele jaren kan ik door mijn fysieke toestand dat benijdenswaardige gevoel van vrijheid, waar ik zo naar verlang, niet meer ervaren. Wanneer ik in mijn bed lig, bedenk ik me ook dat ik – als dat mogelijk zou zijn – graag op een bankje naar de eenden zou willen zitten kijken.
